TP.HCM định hướng 3 giai đoạn phát triển đô thị quanh nhà ga metro

Đồng bộ giữa phát triển giao thông và bất động sản

Trong kế hoạch phát triển đô thị theo định giao thông công cộng (TOD), TP.HCM đưa ra 3 giai đoạn triển khai.

Giai đoạn 1 gồm 5 năm đầu tính từ 2025; giai đoạn 2 là 10 - 15 năm tiếp và giai đoạn 15 - 20 năm sau đó, tương ứng đến hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị.

Theo ông Võ Tuấn Thành - Ban Quản lý phát triển đô thị TP.HCM, thành phố đặt mục tiêu hình thành mạng lưới đường sắt đô thị và vùng làm trục xương sống giao thông, thúc đẩy tái cấu trúc đô thị theo mô hình TOD. Việc triển khai TOD sẽ ưu tiên các tuyến metro đã đầu tư, có nhu cầu cao, khả năng liên kết vùng và các khu đất công hoặc đất thuê sắp hết hạn.

3 giai đoạn phát triển đô thị quanh nhà ga metro của TP.HCM sẽ tương ứng với thời gian hoàn thiện hệ thống đường sắt đô thị của TP. (Ảnh minh họa)

Cụ thể, TP.HCM định hướng phát triển TOD tại các khu vực có tiềm năng thu hồi giá trị đất cao để tái đầu tư cho hạ tầng metro. Các dự án được triển khai theo phân kỳ, đảm bảo đồng bộ giữa phát triển giao thông và bất động sản, tạo dòng tiền và sức hút thị trường.

Giai đoạn 2025 - 2030 sẽ tập trung ở tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên; tuyến metro số 2 (đang chuẩn bị khởi công) và tuyến số 2 nối dài (Bến Thành – Thủ Thiêm – Long Thành) cùng với đường Vành đai 3.

Đây là giai đoạn thành phố vừa triển khai vừa học hỏi kinh nghiệm, mở rộng TOD về Bình Dương (cũ) và kết nối với sân bay Long Thành.

Trong giai đoạn từ 2030 - 2045, các đô thị TOD sẽ phát triển theo metro 3, 4, 6 nhằm khép kín metro, tạo điều kiện lưu thông nội đô; phát triển quanh tuyến metro 2 nối dài đến Bình Dương cũ và tuyến metro nối Vũng Tàu cũ đến Long Thành, tạo mạng lưới kết nối TP.HCM với các tỉnh lân cận.

Ở giai đoạn sau 2045, thành phố hoàn thiện các tuyến metro số 5, 7, 8, 9, 10… hướng tới mạng lưới đường sắt đô thị của TP.HCM mới hoàn chỉnh, khép kín. Các đô thị TOD quanh khu vực này sẽ đầu tư song song.

"Trọng tâm trong 5 năm đầu tiên, TP.HCM sẽ tập trung nghiên cứu và phát triển TOD tại 3 tuyến chính: metro 1, metro 2 và Vành đai 3, với 11 vị trí trọng điểm như khu C30, khu vực quanh ga Phước Long, nông trường Dừa, khu 29ha phường Long Bình, khu số 8 Tân Hiệp, khu xung quanh ga Tân Kiên… Sau đó sẽ bổ sung thêm các khu vực như Depot Tham Lương (metro 2), từng bước hình thành hệ sinh thái đô thị gắn với giao thông công cộng hiện đại ", ông Thành cho biết.

Ràng buộc trách nhiệm phát triển nhà ở xã hội ở các TOD

Thực tế hiện nay, TP.HCM chưa có dự án TOD hoàn thiện để có kinh nghiệm thực tiễn, nhưng theo Ban Quản lý phát triển đô thị TP.HCM, TP đã hình thành tư duy chính sách và đang triển khai các bước thí điểm.

Ở giai đoạn 2025-2030, việc phát triển TOD tập trung ở tuyến Bến Thành-Suối Tiên; metro số 2 và số 2 nối dài (Bến Thành – Thủ Thiêm – Long Thành) cùng Vành đai 3. (Nguồn: Ban Quản lý phát triển đô thị)

Trong đó, tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên đã đưa vào khai thác được xem là nền tảng quan trọng để thực hiện mô hình TOD trong tương lai.

TP.HCM đã chọn vị trí cụ thể quanh các ga metro số 1, số 2 và đường Vành đai 3 làm khu vực thí điểm TOD. Cách tiếp cận là không triển khai tràn lan mà chọn lọc khu vực có tiềm năng để thử nghiệm.

Đồng thời, thành phố cũng đang tập trung quy hoạch sử dụng đất quanh các nhà ga, hướng đến việc đấu giá, kêu gọi đầu tư, khai thác hiệu quả quỹ đất dọc metro, nhằm tạo giá trị kinh tế - xã hội cao hơn.

Một lợi thế TP.HCM đang có cho đầu tư TOD là nguồn lực tài chính tư nhân mạnh, rất cần thu hút và khai thác có hiệu quả.

Nhiều chuyên gia trong và ngoài nước cũng đã đưa ra kinh nghiệm phát triển TOD trên thế giới phù hợp áp dụng cho TP.HCM triển khai các dự án TOD nhanh và bền vững.

Theo đó, chuyên gia khuyến nghị TOD phù hợp với TP.HCM cần đặc biệt ràng buộc trách nhiệm phát triển nhà ở xã hội, nhà vừa túi tiền trong các khu TOD; quy hoạch đô thị đa dạng và hòa nhập, với nguyên tắc thiết kế bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu để đảm bảo thành công lâu dài.

Để triển khai diện rộng, TP.HCM cần lập quy hoạch kết nối TOD - nhà ga; biến đổi khí hậu là một yêu cầu bắt buộc trực tiếp vào các giai đoạn chính của quy trình lập quy hoạch và phê duyệt đầu tư; xây dựng cơ chế tài chính minh bạch theo mô hình chia sẻ giá trị đất đai; thu hút đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP)...

Theo chuyên gia, TP.HCM nên chọn 1 - 3 địa điểm thí điểm và bắt tay vào triển khai TOD thực tế. Việc này sẽ giúp xây dựng năng lực, uy tín và xác định những trở ngại chưa lường trước được.

Khu vực quanh ga Phước Long là địa điểm đầu tiên TP.HCM chọn đầu tư TOD giai đoạn đầu. (Ảnh: Lê Quân)

Quan trọng hơn, thành phố cần thành lập một cơ quan chuyên trách quản lý và điều phối phát triển TOD. Nếu thiếu đầu mối điều phối chung, các quyết định sẽ chậm trễ, chồng chéo và phát sinh chi phí cao.

Tại hội thảo Nâng cao năng lực triển khai TOD và ký ghi nhớ hợp tác giữa UBND TP.HCM với Bộ Ngoại giao và Phát triển - Vương quốc Anh và Bắc Ireland” tổ chức ngày 23/9, ông Bùi Xuân Cường, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, cho biết TP.HCM đang ở thời điểm bản lề của quá trình phát triển, khi vừa hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Không gian TP.HCM đã mở rộng lên hơn 6.700 km², dân số khoảng 14 triệu người.

Với tầm vóc mới, TP.HCM xác định mục tiêu trở thành siêu đô thị tầm khu vực, đóng vai trò then chốt trong mạng lưới kinh tế và sáng tạo.

“TP.HCM xác định TOD là chiến lược chủ chốt để xây dựng một siêu đô thị kết nối, thông minh và bền vững và đang tập trung hoàn thiện hệ thống metro, với mục tiêu đến năm 2035 đưa vào vận hành 355km đường sắt đô thị. Đồng thời, việc ban hành Nghị quyết 38 về phát triển các khu TOD là bước đi quan trọng nhằm giải quyết bài toán giao thông, thúc đẩy giao thương và nâng cao chất lượng sống", ông Cường nói.

Lãnh đạo UBND TP.HCM khẳng định thành phố sẽ tiếp thu kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Vương quốc Anh trong triển khai mô hình TOD, từ cơ chế tài chính, khung pháp lý đến lựa chọn mô hình phù hợp với điều kiện Việt Nam, góp phần hiện thực hóa tầm nhìn “siêu kết nối” của TP trong tương lai gần.